Verjaardag

Het was gisteren. Zondagmorgen, ongeveer half twaalf. Vandaag ben ik jarig. Mijn beide dochters Mirjam en Jiska, hun vrienden Erik en Michael en onze twee kleinkinderen Milan en Lena druppelen binnen. Er zijn zoenen, omhelzingen. Er wordt getaart en er zijn mooie cadeaus.

We kletsen en maken later een wandeling door het Boeremapark en Harense lanen. Op straat is het stil. Echt zondag. Als kind beklemde mij dat. De ongewone rust en zondagse kleren die niet vuil mochten worden. En Rinus, mijn bovenbuurjongen die drie hoog de hele dag voor het raam naar buiten zat te kijken. Stijf gereformeerd mocht hij die dag niet naar buiten behalve het kerkbezoek.

Na de lunch gaan we sjoelen. De houten sjoelschijven schuiven aanvankelijk langzaam vooruit. Alsof ze even moeten wennen aan het lawaai en vele licht na zo lang op de donkere zolder te zijn geweest. Maar dat duurt niet lang. De enthousiaste sjoelers meppen erop los.

‘Rammen’ wordt er regelmatig geroepen. Lena doet niet mee. Dat wil ze niet. Spelletjes zijn niet haar ding. Of misschien ook wel, maar Lena wil niet verliezen. Er wordt nog geprobeerd haar over te halen, maar tevergeefs. Wat Lena niet wil doet ze niet. Punt.

Onwillekeurig denk ik terug aan ‘Mam’. Mijn schoonmoeder woonde de laatste jaren van haar leven in verpleeghuis de Zonnehof. De ‘vasculaire dementie’ bracht haar hersenen steeds verder in de war. Ze voelde zich thuis in de dagelijkse structuur en gezelligheid van het Verpleeghuis. Wat opviel was haar passiviteit. Ze zat het liefst de hele dag op haar stoel en vond het heerlijk om s ‘avonds zo vroeg mogelijk naar bed te gaan.

Ik ging vaak en graag bij haar op bezoek. Zo ook een keer op vrijdagochtend. Terwijl ik de gezamenlijke huiskamer binnenloop hoor ik een verzorgende tegen haar zeggen:

‘Mevrouw Brands, komt u mee sjoelen?’.

Mijn schoonmoeder schudt ‘nee’ met haar hoofd.

‘ Ik ben moe, laat mij hier maar sudderen.’

Ik druk een kus op de altijd nog mooie lieve grijze krullen van haar hoofd en zeg:

‘Sjoelen, wat leuk mam! Ik ga met je mee.’

Ze schudt met haar hoofd. Driftiger nu.

‘Nee, ik ben moe.’

In overleg met de verzorgende besluiten we haar toch mee te nemen naar de recreatiezaal waar wordt gesjoeld.

Mijn schoonmoeder wil niet. En dat laat ze duidelijk merken. Ze rukt haar arm die ik had vastgepakt los. Kijkt mij met boze ogen aan en zegt keer op keer:

Waar bemoei jij je mee?’ en ‘Ik heb hier helemaal geen zin in.’ Het is grappig om haar zo te keer zien te gaan. In haar ‘vroegere’ leven  harmonieerde zij met ons allemaal en laveerde moeiteloos tussen lastige situaties.

Dat is nu wel anders. Haar dementie schudt beschermende laagjes af en haar boosheid is puur en ongeremd.

Wat later staat ze toch achter de sjoelbak. Naast de sjoelbak zitten een aantal vrouwen en een enkele man. Allen kijken haar vriendelijk aan. Zij pakt een sjoelsteen vast, kijkt en draait hem een paar keer om. Zucht. Begint met sjoelen. Aanvankelijk aarzelend maar al snel gaan haar handen rapper en rapper. Boosheid verdwijnt. Maakt plaats voor focus en concentratie. Haar wangen kleuren rood. Haar tong steekt een klein stukje uit haar geopende lippen. Ze  mept de één na de ander sjoelsteen door de poortgaten. Heeft een score van ruim tachtig punten. Alle toeschouwers kijken blij. Klappen in hun handen wanneer de laatste steen over de sjoelbak snelt. Zij lijkt onaangedaan. Maakt een veegbeweging met haar handen langs haar lichaam. Zegt:

‘Zo we zijn klaar. Laten we weer naar huis gaan.’ Ze accepteert mijn arm en wij schrijden naar boven.

Ondertussen gaat het sjoelen hier onverminderd door. Tot mijn verrassing heb ik de hoogste score Wanneer wij zijn uitgesjoeld staat Lena op. Ze loopt rustig naar de sjoelbak en schuift de stenen naar de openingspoorten aan het eind. Ze wil de score niet weten. Sjoelt nog een keer. Uit haar lippen steekt een klein stukje van haar roze tong.